Staw kolanowy jest największym stawem w naszym ciele.
Odgrywa on istotną rolę w ruchu i przemieszczaniu się, dlatego wykonuje złożone ruchy, które możliwe są dzięki jego skomplikowanej budowie anatomicznej. Znajdują się tu elementy kostne, chrząstki stawowe, więzadła oraz tzw. łąkotki, czyli chrząstki przypominające poduszki. Oprócz tego, w harmonijnym wykonywaniu ruchu ważną rolę odgrywają receptory.
Powierzchnie stawowe kości udowej i piszczelowej w obrębie kolana pokryte są gładką, równą chrząstką szklistą. Taka sama chrząstka znajduje się na powierzchni stawowej rzepki. Chrząstka ta umożliwia płynny, „gładki” ruch pomiędzy strukturami kostnymi stawu. Stabilizację tych struktur zapewniają więzadła poboczne (wewnętrzne i zewnętrzne) oraz więzadła krzyżowe (przednie i tylne). Wewnątrz stawu, pomiędzy kością udową a piszczelową, znajdują się dwie łąkotki — przyśrodkowa i boczna. Należy je sobie wyobrazić jako włókniste, elastyczne pierścienie, których zadaniem jest amortyzacja sił działających podczas ruchu.
Rodzaje urazów stawu kolanowego
Ze względu na swoje położenie oraz stosunkowo cienką warstwę tkanek miękkich, staw kolanowy jest narażony na częste urazy. Mogą to być urazy bezpośrednie lub pośrednie. U osób młodych najczęściej dochodzi do kontuzji sportowych, natomiast u osób starszych często urazy wynikają z banalnych upadków.
Aby ocenić rodzaj i ciężkość urazu, najpierw wykonuje się badanie fizykalne, a następnie badania obrazowe. Podstawowym badaniem obrazowym jest rentgen. W celu oceny drobniejszych struktur lub zaplanowania operacji konieczne może być wykonanie tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (RM/MRI).
Stłuczenie kolana
To najczęstszy i można powiedzieć – najłagodniejszy z urazów. Powstaje w wyniku bezpośredniego działania siły. Może występować z uszkodzeniem naskórka (rany) lub bez niego. Jeśli nie doszło do uszkodzenia skóry, nie wymaga specjalnego leczenia – zwykle wystarcza schłodzenie stawu i krótki odpoczynek. W przypadku uszkodzenia skóry konieczne jest odpowiednie leczenie rany.
Skręcenie kolana
Również należy do łagodniejszych urazów. W jego przebiegu dochodzi do nadmiernego rozciągnięcia lub naciągnięcia struktur więzadłowych stabilizujących staw, może towarzyszyć mu nagromadzenie płynu w stawie. Jeśli płyn nie występuje, leczenie polega na chłodzeniu stawu i odpoczynku, by nie obciążać kolana. W przypadku obecności płynu (krwi lub płynu stawowego), który powoduje napięcie, może być konieczna punkcja stawu, a leczenie trwa nieco dłużej.
Uszkodzenie łąkotki
To jedne z najczęstszych kontuzji sportowych kolana. Powstają w wyniku skrętnego przeciążenia stawu kolanowego. Elastyczne chrząstki mogą wtedy ulec przerwaniu. Głównym objawem jest ból, który może ustąpić po zastosowaniu leków przeciwzapalnych i chłodzenia. Jeśli uszkodzenie jest znaczne, ból może utrzymywać się długo, a także może dojść do tzw. blokady stawu (chory nie jest w stanie wyprostować kolana). W takich przypadkach konieczna jest operacja – usunięcie lub zszycie uszkodzonej części łąkotki. Rehabilitacja trwa kilka tygodni, a powrót do aktywności sportowej jest zazwyczaj szybki.
Uszkodzenie więzadła pobocznego i więzadła krzyżowego
Zaliczają się do kategorii złożonych urazów kolana. Powstają w wyniku znacznych sił skręcających lub bocznych. Mogą występować pojedynczo lub jednocześnie. W przypadku uszkodzenia więzadeł pobocznych możliwe jest leczenie operacyjne. Jeśli wybierzemy leczenie zachowawcze, konieczna jest sześciotygodniowa stabilizacja stawu oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie uda (fizykoterapia). Po unieruchomieniu następuje dalsza rehabilitacja. Całkowite wyleczenie i rehabilitacja trwają około trzech miesięcy.
W przypadku uszkodzenia więzadeł krzyżowych, przy odpowiedniej rehabilitacji, mięśnie uda mogą przejąć funkcję stabilizacyjną kolana. Jeśli jednak mimo leczenia zachowawczego kolano pozostaje niestabilne, konieczne jest chirurgiczne odtworzenie więzadła krzyżowego, po którym następuje rehabilitacja.
Jeśli dojdzie do jednoczesnego zerwania więzadła pobocznego i krzyżowego, najpierw leczy się więzadło poboczne za pomocą unieruchomienia, a następnie stara się przywrócić stabilność kolana poprzez kompleksową rehabilitację i wzmacnianie mięśni uda.
Urazy kości
Zawsze są to złożone uszkodzenia, które zagrażają integralności chrząstek stawowych. Powstają w wyniku bezpośredniego działania siły lub pośrednio – przez skręcenie lub działanie sił ścinających bocznych. W przypadku złamań rzepki czasami konieczna jest operacja, której potrzeba zależy od stopnia przemieszczenia odłamów.
Złamania w okolicy stawowej końców kości udowej lub piszczelowej zazwyczaj leczone są operacyjnie, z wyjątkiem złamań bez przemieszczenia – wtedy wystarcza unieruchomienie. Do urazów kości zaliczają się również uszkodzenia chrząstek stawowych. Chrząstka szklista po urazie zwykle nie regeneruje się w pełni, co często prowadzi do bolesnych ograniczeń ruchomości. W takich przypadkach konieczne jest leczenie chirurgiczne (np. mozaikoplastyka), które polega na uzupełnieniu uszkodzonego fragmentu chrząstki.
Rany otwarte
Zawsze uznawane są za poważne urazy, ponieważ może dojść do otwarcia stawu. Otwarcie stawu w wyniku urazu wymaga operacji. Staw należy traktować jako potencjalnie zakażony przez ranę, dlatego konieczne jest dokładne przepłukanie, aby zapobiec późniejszemu ropnemu zapaleniu stawu.
Każdy z wyżej opisanych urazów może wystąpić jako rana otwarta – wtedy konieczne jest natychmiastowe leczenie chirurgiczne.
Autor: Dr Bardócz Lóránt
Informacje zawarte w tym opisie nie zastępują porad pracowników służby zdrowia! W celu uzyskania spersonalizowanych zaleceń skontaktuj się z lekarzem lub farmaceutą!