Glukozamina i chondroityna na stawy
Przyczyny bólu stawów
Ból stawów może mieć różne źródła. Punktem wyjścia jest to, że na staw dotyka szkodliwe działanie. Może to być jednorazowe przeciążenie, wielokrotnie powtarzający się wysiłek, nagły uraz, stan zapalny spowodowany infekcją lub choroba autoimmunologiczna. Ból może pojawiać się na dwa sposoby.
Z jednej strony, w trakcie stanu zapalnego, komórki układu odpornościowego (leukocyty) wydzielają substancje chemiczne – tzw. mediatory – które pobudzają wrażliwe na nie nerwy, wywołując ból. Taki ból najczęściej odczuwany jest w spoczynku, np. gdy leżymy w ciepłym łóżku. Druga droga to tzw. ból mechaniczny spowodowany uszkodzeniem chrząstki. Na ból typu drugiego standardowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe działają słabiej. Celem terapii jest wówczas wspomaganie regeneracji i odbudowy chrząstki.
Warto również wiedzieć, że za ból stawów możemy uznawać również ból pochodzący z tkanek miękkich otaczających staw – ścięgien, mięśni, kaletek maziowych (burs). Te bóle równie często pojawiają się na skutek stanu zapalnego wywołanego uszkodzeniem chrząstki stawowej lub nieprawidłowym jej używaniem wynikającym z tego uszkodzenia.
Co więc należy zrobić gdy bolą stawy?
W leczeniu stanu zapalnego możliwe jest stosowanie leków przeciwzapalnych (NLPZ) doustnie, zewnętrznie w formie maści lub żeli oraz w formie iniekcji miejscowych. Często warto uzupełnić leczenie przeciwzapalne fizjoterapią lub ćwiczeniami usprawniającymi, aby przywrócić prawidłową funkcję stawu po ustąpieniu stanu zapalnego. Nierzadko konieczne może być również stosowanie leków przeciwbólowych, aby umożliwić normalne funkcjonowanie na co dzień.
Najważniejsze jednak jest leczenie uszkodzenia stawu, co zapewnia długoterminową skuteczność i trwałość efektów terapii przeciwzapalnej.
Co możemy zrobić, by złagodzić uszkodzenie chrząstki i wspierać jej regenerację?
Odpowiedź jest prosta: należy przyjmować tzw. „substancje budujące chrząstkę” – glukozaminę i chondroitynę, najlepiej w formie siarczanu chondroityny.
Jak działa glukozamina i chondroityna?
Obie substancje po wchłonięciu są transportowane przez układ krążenia do wszystkich stawów i innych tkanek, które wykorzystują je jako podstawowy budulec swojej struktury. Substancje te docierają wszędzie w organizmie i są wykorzystywane przez wszystkie tkanki. Z tego wynika, że nie działają wyłącznie lokalnie, ale poprawiają funkcjonowanie tkanek na całym ciele.
Jak glukozamina i chondroityna regenerują chrząstkę?
Dlaczego trzeba je uzupełniać?
Warto wiedzieć, że komórki chrząstki (chondrocyty) same produkują te substancje, ale ich liczba w warstwach powierzchniowych chrząstki jest niewielka i są one oddzielone pasmami tkanki łącznej. W przypadku uszkodzeń chrząstki komórki te zaczynają wytwarzać substancje naprawcze, jednak ich transport do miejsca uszkodzenia jest powolny i utrudniony. Dlatego warto dostarczać je również z zewnątrz.
Do chrząstki substancje odżywcze docierają drogą dyfuzji z płynu stawowego, ponieważ chrząstka nie posiada własnych naczyń krwionośnych. Ten powolny proces ogranicza zdolność regeneracyjną chrząstki.
Kolagen i glikozaminoglikany w chrząstce
W chrząstce kluczową rolę odgrywają dwa typy cząsteczek. Pierwszym są włókna kolagenowe (głównie kolagen typu II) tworzące sieć odpowiedzialną za wytrzymałość na rozciąganie. Drugim są tzw. glikozaminoglikany, które osadzone w kolagenowej sieci i przyłączone do białek, tworzą charakterystyczne, silnie rozgałęzione struktury. Glikozaminoglikany są bardzo aktywne osmotycznie – wiążą duże ilości wody i utrzymują ją wokół siebie. Dzięki temu zapewniają napięcie sieci kolagenowej i elastyczność chrząstki.
Po przyjęciu doustnym glukozamina i siarczan chondroityny docierają do wszystkich stawów, gdzie przenikają do przestrzeni międzykomórkowej chrząstki stawowej. Tam wbudowują się w makrocząsteczki glikozaminoglikanów. Dodatkowo pobudzają komórki chrząstki do dalszej produkcji tych makrocząsteczek – wspierając więc regenerację chrząstki zarówno bezpośrednio, jak i pośrednio.
Kwas hialuronowy w chrząstce
Komórki błony maziowej (wyściełającej wnętrze torebki stawowej) także produkują przydatne substancje – np. kwas hialuronowy, który również należy do glikozaminoglikanów. Kwas hialuronowy działa jak „smar”, zmniejszając tarcie między powierzchniami stawowymi. Glukozamina i chondroityna stymulują komórki błony maziowej do zwiększenia produkcji kwasu hialuronowego.
Przyjrzyjmy się osobno dwóm kluczowym cząsteczkom – glukozaminie i siarczanowi chondroityny.
Czym jest glukozamina i jak działa?
Glukozamina to stosunkowo mała cząsteczka (179,2 Da), będąca aminocukrem, stanowiącym podstawowy budulec w regeneracji chrząstki. Bierze udział w syntezie glikozaminoglikanów, w tym kwasu hialuronowego. Poprzez działanie na komórki chrząstki stymuluje wszystkie ich funkcje – zwiększa produkcję glikozaminoglikanów i białek chrząstki (kolagen typu II, aggrekan itd.). Wspomaga także produkcję kwasu hialuronowego przez komórki błony maziowej, hamuje rozwój stanu zapalnego i pośrednio zapobiega enzymatycznemu niszczeniu chrząstki. Ponadto hamuje działanie enzymów degradujących chrząstkę już w trakcie toczącego się zapalenia. Dzięki tym efektom glukozamina wykazuje udowodnione działanie ochronne i regeneracyjne względem chrząstki, zmniejsza ból i obrzęk stawu, poprawiając jego ruchomość.
Z tego względu EULAR (European Alliance of Associations for Rheumatology, Europejski Sojusz Stowarzyszeń Reumatologicznych) przyznał jej najwyższy poziom rekomendacji 1A w leczeniu choroby zwyrodnieniowej stawu kolanowego. Zalecana dawka dzienna wynosi 1200–1500 mg, przyjmowana regularnie. Efekty te zostały potwierdzone przez wiele zespołów badawczych (Varghese i in. 2007; Lippiello 2007; Tiku i in. 2007; Derfoul i in. 2007; Dodge i Jimenez 2003).
Czym jest siarczan chondroityny i jak działa?
Siarczan chondroityny to duża cząsteczka (10 000–50 000 Da) zbudowana z powtarzających się jednostek. Bierze udział głównie w budowie glikozaminoglikanów chrząstki. Dzięki ujemnemu ładunkowi elektrycznemu ma dużą zdolność wiązania wody, wspierając elastyczność chrząstki. Poprzez zwiększanie syntezy kwasu hialuronowego zmniejsza także tarcie w stawie. Hamuje działanie enzymów degradujących chrząstkę (leukocytoelastaza, hialuronidaza), a także mediatorów zapalnych (IL-1β, TNF-α, COX-2, NOS-2). Tak jak glukozamina – zmniejsza ból, obrzęk, stan zapalny i poprawia ruchomość stawu. Również uzyskał poziom rekomendacji 1A od EULAR-u. Zalecana dzienna dawka wynosi 800 mg. Skuteczność potwierdzono w wielu badaniach (David-Raoudi i in. 2009; Souich i in. 2009).
Glukozamina i chondroityna - synergia działania
Wydaje się logiczne, że glukozamina i siarczan chondroityny wzajemnie wzmacniają swoje działanie. W przypadku stawów narażonych na duże obciążenia, stres lub urazy (np. u sportowców), te substancje mogą wspierać procesy regeneracyjne – poprzez stymulację syntezy kolagenu, ograniczanie reakcji zapalnych i zwiększenie produkcji glikozaminoglikanów oraz kwasu hialuronowego. Fakty te również zostały potwierdzone w badaniach: Chan i in. 2005 i 2006; Orth i in. 2002; Lippiello i in. 2000 i 2007; Clegg i in. 2006; Hochberg i in. 2015.
Jak długo warto przyjmować glukozaminę i chondroitynę?
Z badań wynika, że glukozamina i chondroityna zaczynają działać po około 3 tygodniach. Choć efekt utrzymuje się długo – nawet przez miesiące – warto stosować je regularnie, ponieważ są dobrze tolerowane przez organizm i nie wywołują skutków ubocznych. Dłuższa przerwa (np. w czasie podróży) nie powoduje większych problemów, ponieważ substancje te równomiernie rozkładają się w organizmie i wspierają wszystkie stawy.
W przypadku poważniejszych uszkodzeń stawu można rozważyć iniekcje kwasu hialuronowego (tzw. wiskosuplementacja) lub iniekcje kwasu hialuronowego z siarczanem chondroityny i N-acetyloglukozaminą, jednak również wtedy zaleca się kontynuowanie suplementacji doustnej glukozaminą i siarczanem chondroityny.
Mam nadzieję, że powyższe informacje pomogły się zorientować i były dla Państwa przydatne!
Autor: Dr. Monduk Péter Zoltán, reumatolog