Dlaczego nasza skóra może stać się wrażliwa na światło i co stoi za tym zjawiskiem?
Niektóre leki są znane z tego, że mogą powodować nadwrażliwość na światło. Rzadziej jednak zdajemy sobie sprawę, że składniki o podobnym działaniu mogą występować także w niektórych roślinach lub kosmetykach. Substancje te, po wchłonięciu przez skórę lub układ pokarmowy i przedostaniu się do krwiobiegu, trafiają do tkanki łącznej skóry. Tam molekuły odpowiedzialne za nadwrażliwość mogą wchodzić w interakcje z promieniowaniem UVA. W wyniku tej interakcji zmieniają swoją strukturę i właściwości, co prowadzi do wystąpienia nadwrażliwości na światło.
Dwa typy reakcji nadwrażliwości na światło
Fototoksyczność
W przypadku, gdy cząsteczka pod wpływem promieniowania UV staje się reaktywna i bezpośrednio uszkadza lokalnie komórki i tkanki, mówimy o fototoksyczności. Często powstają wówczas reaktywne formy tlenu, tzw. wolne rodniki, które powodują stres oksydacyjny w komórkach. Skutkiem tego jest natychmiastowa reakcja zapalna na odsłoniętej na słońce powierzchni skóry – skóra może się „spalić” już po kilku minutach. Nasilenie objawów zależy od dawki promieniowania – im dłuższe przebywanie na słońcu, tym poważniejsze uszkodzenia. Objawy to: ból, zaczerwienienie, suchość skóry, łuszczenie. W dłuższej perspektywie odporność skóry spada, co może prowadzić do przedwczesnego starzenia i zmian skórnych, do tak zwanego fotostarzenia.
Fotoalergia
W przypadku fotoalergii promieniowanie UV powoduje, że z cząsteczki leku powstaje substancja immunogenna, rozpoznawana przez układ odpornościowy jako alergen, co wywołuje reakcję alergiczną. Objawy nie pojawiają się natychmiast – wysypka może wystąpić dopiero po 24 godzinach i obejmować całą powierzchnię ciała.
Generalnie substancje wchłaniane przez układ pokarmowy częściej wywołują fototoksyczność, natomiast te mające kontakt bezpośrednio ze skórą – jak maści czy soki roślinne (fitofotodermatozy) – częściej prowadzą do fotoalergii.
Które leki i kosmetyki mogą powodować nadwrażliwość na światło?
Zarówno sztuczne, jak i naturalne substancje mogą leżeć u podstaw fototoksyczności i fotoalergii.
Leki:
- antybiotyki
- leki przeciwgrzybicze
- leki przeciwhistaminowe (na alergie)
- niesteroidowe leki przeciwzapalne i przeciwbólowe
- leki obniżające poziom cholesterolu
- leki obniżające ciśnienie krwi
- diuretyki (leki moczopędne)
Kosmetyki:
- peelingi chemiczne (kwasy alfa-hydroksylowe)
- substancje uczulające stosowane w fototerapii (psoraleny)
- preparaty przeciwtrądzikowe (retinoidy)
- srodki dezynfekujące do błon śluzowych (np. płyny do płukania ust z chlorheksydyną)
- dziegieć w mydłach i szamponach
Rośliny:
- olejek cytrusowy, olejek bergamotowy
- koper, anyż, seler
- musztarda
- figa
- barszcz kaukaski (zawierający furanokumaryny)
Jak się chronić?
Najlepszym rozwiązaniem jest unikanie ekspozycji na słońce. Jeśli to niemożliwe, stosuj ochronę przeciwsłoneczną – noś długie, lekkie ubrania, kapelusz z szerokim rondem i okulary przeciwsłoneczne. Nową jakością w ochronie skóry są doustne antyoksydanty – warto je stosować równolegle z kremami z wysokim filtrem UV.
Autor: Buhala Andrea, biolog