Boswellia serrata (Kadzidłowiec indyjski)
Indyjskie drzewo kadzidłowe, znane również jako Boswellia serrata, to starożytne drzewo średniej lub dużej wielkości, występujące na suchych terenach górskich Indii, Afryki Północnej i Bliskiego Wschodu. Jego terapeutyczne znaczenie wynika z żywicy, która już od czasów starożytnych znana jest ze swoich właściwości przeciwzapalnych. Ekstrakt z tej żywicy od setek lat wykorzystywany jest również w medycynie ajurwedyjskiej. Żywica zawiera przede wszystkim olejki eteryczne, terpenoidy (np. kwas bosweliowy) oraz cukry. Zawiera cztery rodzaje pentacyklicznych kwasów triterpenowych: kwas β-bosweliowy, acetyl-β-bosweliowy, 11-keto-β-bosweliowy oraz acetyl-11-keto-β-bosweliowy, które odpowiadają za hamowanie enzymu prozapalnego 5-lipooksygenazy (5-LOX) (1).
Zmniejszenie stanu zapalnego
Różne choroby stawów często przebiegają nie tylko z bólem, ale również z towarzyszącym stanem zapalnym. Procesy te często występują równocześnie, ponieważ opierają się na wspólnych mechanizmach molekularnych. Stan zapalny to pierwotny mechanizm obronny aktywowany przez układ odpornościowy w odpowiedzi na szkodliwe bodźce. Może być wywołany zarówno czynnikami zewnętrznymi, jak i wewnętrznymi (np. urazy, patogeny) i obejmuje szereg powiązanych procesów wymagających działania różnych enzymów i produkcji cząsteczek sygnałowych.
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), stosowane w bólu stawów, działają poprzez hamowanie enzymu cyklooksygenazy (COX), który odpowiada za produkcję cząsteczek nasilających stan zapalny (np. prostaglandyn).
Jednak długotrwałe stosowanie NLPZ wiąże się z poważnymi skutkami ubocznymi ze strony przewodu pokarmowego i układu sercowo-naczyniowego (3). Dotychczas nie udało się opracować NLPZ pozbawionych tych działań niepożądanych, a stworzenie całkowicie bezpiecznego środka przeciwzapalnego nadal pozostaje wyzwaniem.
Kolejnym kluczowym enzymem w kaskadzie zapalnej jest 5-LOX, który uczestniczy w produkcji mediatorów zapalenia zwanych leukotrienami. Leukotrieny pełnią różnorodne funkcje w przebiegu stanu zapalnego – rekrutują komórki odpornościowe do miejsca zapalenia, stymulują je do uwalniania wolnych rodników tlenowych i enzymów oraz zwiększają przepuszczalność naczyń krwionośnych, co sprzyja powstawaniu obrzęków. Produkowane w trakcie zapalenia cząsteczki pobudzają również zakończenia nerwowe, co skutkuje odczuwaniem bólu.
Ekstrakt z kadzidłowca na stany zapalne
W ostatnim czasie coraz większym zainteresowaniem cieszy się hamowanie enzymu LOX, a tym samym blokowanie produkcji leukotrienów, jako potencjalna alternatywa w redukcji stanu zapalnego. Równocześnie wzrosło zainteresowanie naturalnymi, lepiej tolerowanymi preparatami roślinnymi.
Badania kliniczne nad ekstraktem z kadzidłowca wykazały jego działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne, dlatego jego zastosowanie w stanach zapalnych stawów staje się coraz powszechniejsze. Dużą zaletą jest to, że działa on innym mechanizmem niż NLPZ – nie przez hamowanie COX, lecz przez wpływ na szlak LOX (1, 2).
W ciągu ostatnich dwóch dekad ekstrakty z żywicy Boswellia serrata oraz innych gatunków Boswellia zyskały na popularności w krajach zachodnich jako skuteczne i bezpieczniejsze alternatywy w leczeniu stanów zapalnych stawów. Badania in vitro wykazały, że kwas bosweliowy zawarty w ekstrakcie hamuje enzym 5-LOX i syntezę jego produktów (np. leukotrienu B4) w sposób zależny od dawki (2, 4).
Badania kliniczne nad ekstraktem z kadzidłowca indyjskiego
Ekstrakt z kadzidłowca okazał się obiecujący w leczeniu różnych chorób zapalnych, takich jak choroba Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy zapalenie stawów (2).
W podwójnie zaślepionym, kontrolowanym placebo badaniu klinicznym, 30 pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego otrzymywało przez 8 tygodni 1000 mg ekstraktu z kadzidłowca lub placebo. W grupie przyjmującej ekstrakt odnotowano istotne zmniejszenie bólu i obrzęku (p < 0,001), a także poprawę ruchomości stawu i dystansu pokonywanego podczas chodzenia w porównaniu do grupy placebo (5).
W innym randomizowanym, prospektywnym, otwartym badaniu klinicznym porównano skuteczność, bezpieczeństwo i tolerancję ekstraktu z kadzidłowca z selektywnym inhibitorem COX-2 (waldekoksybem). W badaniu wzięło udział 66 pacjentów z chorobą zwyrodnieniową kolana, którzy przez 6 miesięcy otrzymywali 1000 mg ekstraktu dziennie lub 10 mg waldekoksybu. Już od drugiego miesiąca terapii u pacjentów stosujących ekstrakt zaobserwowano istotną poprawę w zakresie bólu, sztywności stawów oraz trudności w codziennym funkcjonowaniu. Co ważne, korzystne efekty utrzymywały się jeszcze przez miesiąc po zakończeniu terapii. W grupie przyjmującej NLPZ poprawa była zauważalna już po miesiącu, jednak trwała tylko tak długo, jak długo trwała kuracja (6).
W badaniach klinicznych ekstrakt z kadzidłowca wykazał się dobrą tolerancją i może stanowić obiecującą alternatywę dla NLPZ w leczeniu stanów zapalnych – szczególnie tam, gdzie unikanie działań niepożądanych jest kluczowe (3).
Autor: Dr. Kitti Kocsis
BIBLIOGRAFIA
1. Siddiqui MZ. Indian J Pharm Sci. 2011 May;73(3):255-61.
2. Boswellia serrata Monograph. Alternative Medicine Review Volume 13, Number 2 2008
3. Abdel-Tawab M. et al. Clin Pharmacokinet. 2011 Jun;50(6):349-69.
4. Ammon HP et al. Planta Med. 1991 Jun;57(3):203-7.
5. Kimmatkar N. et al. Phytomedicine. 2003 Jan;10(1):3-7.
6. Sontakke S. et al. Indian J Pharmacol. 2007 Feb;39(1):27-29.